- “Пет минути од деноноќието и посветувам на маченицата Македонија, за да се соочам со мојата Македонска свест и да се уверам дека не е ништо она што досега сум го сторил за нea. Ја сакам Македонија повеќе од се друго на светот“
- “А ако наспроти нашите очекувања, македонското прашање не биде решено, ние ќе најдеме сила и верба само во нашата еднодушност, за да ја продолжиме повторно борбата за извојување човечки правдини, какви што може да ни ги гарантира само една самостојна Македонија“.
Неговиот лик и дело неспомнувани, незнаени, неправедно заборавени и запоставени од Македонската историска наука. Има ли зошто?
Кој е Владислав Ковачев?
Владислав Ковачев како млад потпоручник во 1895-та се вклучува во македонското револуционерно движење,односно како што подвлекол Павел Шатев – “ Целосно му се предаде на македонското ослободително движење.” Од 1899 до 1901 година, Ковачев бил секретар на Врховниот македонско-одрински комитет (ВМОК), на чие чело тогаш стоел Борис Сарафов. Владислав бил задолжен за организирање на револуционерните комитети во Македонија и Одринско. Во тој период бугарската држава започнува да ги меша своите прсти во македонското ослободително дело. Наоѓајќи се во фокусот на идејните бранувања во раководството на ВМОК во Софија, Ковачев ќе се изјасни против врховизмот на бугарскиот генерал Цончев.
Во 1902 година Владислав Ковачев заминува за Македонија и во Горна Џумаја (денешен Благоевград, Пиринска Македонија) со својата чета води борби против врховистите заради спречување на Џумајското востание кои врховистите сакале предвреме да го кренат. Во наредниот период Ковачев претстојува во Штипско,Светиниколско и Кочанско каде се ангажирал во вооружувањето на населението и бил иницијатор на неколку покрупни вооружени акции.
Во почетокот на 1903-та, Владислав се наоѓа во Софија кога на седниците на ЦК на ТМОРО се решавало за кревање на Илинденското востание. Ковачев застанува на страната на Гоце Делчев и Ѓорче Петров и се произнесува против предвремено кревање на востанието, иако во душата бил за востание. За време на востанието, Ковачев со својата чета дејствува во Штипско и Кочанско (во кои борби бил и ранет). За време на Илинденското востание се вклучува во борбените дејства во Кратовско заедно со четата на војводата Атанас Бабата.
Од тој период останува една песна која народот ја испеал за четата на Ковачев:
”Огин избухна штипската каза
штипската каза, село Карбинци
тамо се бијат млади јунаци
млади јунаци, сите Македонци
најнапред беше Славчо Ковачев
по него беше Гено кумита
Гено кумита веле и говоре:
Станвајте браќа, станвајте не спијте
огин ќе го горе селото Карбинци”…
По неуспехот на Илинденското востание, Ковачев краток период бил Скопски војвода, а потоа на неколку години ја напушта Македонија. Од 1904-1909 год. студира правни науки во Париз, а во 1911-та докторира во Брисел. Неговото враќање се совпаднало со почетокот на Балканските војни во кои зема учество во редовите на бугарската армија, мислејќи дека се бори за слободата на Македонија, како и околу 100.000 Македонци кои борејќи се во грчката,српската и бугарската војска мислеле дека се борат за ослободување од Турците, а всушност се бореле за ново ропство, овој пат од новите “ослободители“. Подоцна, во Политичкото верују на Македонците, Ковачев многу прецизно ги опишува погубните балкански војни за Македонија :
“… Царот Фердинанд ја донесе на власт полтронската конзервативно-цанковистичка влада, која свесно и доброволно ја потпиша смртната пресуда на македонската независност со создавањето на таканаречена “спорна” и “неспорна” зона, со што во принцип почна поделбата на Македонија меѓу нејзините алчни соседи! Секоја од нив, со исклучок на херојската Црна Гора, го очекуваше ветениот богат плен од распадот на Хамидовата Турција. Од тука произлегоа факторите што го погребаа македонскиот идеал: единствена и целосна, слободна и независна Македонија! …“
По завршувањето на Балканските и Првата светска војна, Ковачев работи како адвокат а потоа и судија во Софија и заедно со дејците од левицата на ВМРО, активно се вклучува во политичкиот живот на македонската емиграција во Бугарија.Во 1919 год. ја издава брошурата “Автономна Македонија“, во која јасно застанува зад идејата за автономна македонска држава. Во брошурата пишувана во предвечерието на Париската мировна конференција, Ковачев бара од бугарската власт “јасно и категоричко прифаќање на идејата за создавање на автономна Македонија како одделна,самостојна политичка единица во нејзините географски граници, под гаранција на Лигата на народите“.Притоа тој апелирал до бугарската влада и до бугарските политички партии да ги задолжат бугарските делегати на Париската мировна конференција да се застапуваат “за решавање на македонското прашање преку создавање на самостојна Македонија“…брошурата ја завршува со следната реченица:
“А ако наспроти нашите очекувања, македонското прашање не биде решено, ние ќе најдеме сила и верба само во нашата еднодушност, за да ја продолжиме повторно борбата за извојување човечки правдини, какви што може да ни ги гарантира само една самостојна Македонија“.
Веднаш по донесувањето на решенијата на Париската мировна конференција, Ковачев меѓу првите најостро ќе протестира против “големата неправда што беше направена кон нас Македонците“ .Особена активност тој ќе пројави во консолидирањето и обединувањето на Македонските емигрантски и бегалски маси и Македонските револуционерни сили во Бугарија, посебно кога ќе почне да се врши силен идеолошки и пропаганден притисок од страна на Извршниот комитет на македонските братства во Бугарија.
На 4 Декември 1921 год. ќе биде формирана Македонската емигрантска федеративна организација (МЕФО),чиј главен идеолог и гласноговорник ќе биде Владислав Ковачев. Тој е избран за член на политичката комисија и станува еден од раководителите на МЕФО. Главната идеја на федералистите била “Создавање на Македонија во нејзините географски и економски граници, како самостојна политичка единица,како етапа за остварување на Балканска федерација “. Развивајќи ја идејата на МЕФО, Ковачев ги разработил и дефинирал термините:
Македонци, Македонски народ, Македонско население, Македонска душа, Македонска борба… Како жесток приврзаник на идејата за создавање одделна држава на Македонскиот народ Ковачев ќе истакне:
“Ние треба еднаш засекогаш да разбереме дека нашиот спас е исклучително во нашите раце. Впрочем ослободувањето на Македонија пред се е дело на сите нејзини синови без разлика на вера и националност. Од нашата силна волја, од нашата длабока верба во светла иднина, како и од нашата сполотеност и еднодушност во значителен степен зависи реализирањето на нашиот идеал – создавање на самостојна Македонија! “
Ковачев најостро ќе реагира и против братоубиствата помеѓу Македонците во организацијата. Во името на “Штипската колонија во Софија“ на 28 Февруари 1923 год., тој упатил писмо-декларација до Тодор Александров, апелирајќи “да престанат еднаш засекогаш прогонувањата и братоубиствата меѓу нашите сограѓани“,посочувајќи ги примерите со Стојан Мишев и Ване Арсов, притоа укажувајќи му на Александров дека “ние треба нашите заеднички и сложни усилби да ги насочиме за спасување на нашата Татковина од нејзините денешни поробувачи“.
Како искусен револуционер, Владислав Ковачев со воодушевување ја прифатил политичката платформа на ВМРО -Обединета на Димо Хаџи Димов, изложена со Мајскиот манифест од 1924 год., во кој главната цел била “Обединување на македонските сили во единствен револуционерен фронт за ослободување и обединување на независна и самостојна Македонија во нејзините природни, географски и етнографски граници“.
И во последните писма од 2 Септември 1924 год., испратени до весникот “Независна Македонија“ само неколку денови пред неговата смрт, Владислав останува доследен на својот идеал, како што нагласил во писмата “Да ја видиме побргу нашата Татковина слободна и независна“.
Бугарската власт уплашена од Мајскиот манифест решила да ја уништи прогресивната македонска емиграција која сакала независна Македонија. Врз основа на смртната пресуда на ВМРО- Автономистичка, потпишана од Александар Протогеров а, по наредба на Ванчо Михајлов, на 13 Септември 1924 год. во Софија е убиен Владислав Ковачев. Неколку часа по неговото убиство, убиен е и Димо Хаџи Димов. Тој Септември е еден од најцрните во Македонската историја. Тогаш доаѓа и до познатите Џумајски колежи, кога е обезглавена прогресивната Македонска левица, од кои голем дел биле дејци на ВМРО – Обединета. Во Горна Џумаја е убиен бесмртниот поет на Македонската слобода, авторот на неиздадената поема “Илинден“ – Арсениј Јовков. Тие денови се убиени над 300 прогресивни Македонски дејци.
Македонците се убивале меѓу себе како кучиња. Иронијата да биде поголема, Ковачев е убиен од својот сограѓанин, штипјанецот Мирчо Кикиритков, пред очите на две малолетни деца на Ковачев...
Likvidiran pred svoite deca
Дел од фељтонот“Кој беше Ванчо Мхајлов “ на Виктор Цветаноски за Славчо Ковачев
Shtipjanecot Slavcho Kovachev beshe vrvot na makedonskite intelektualci vo Bugarija. Diplomirashe pravo vo Pariz. Beshe ubien po naredba na Vancho Mihajlov
Pishuva: Viktor Cvetanoski
“Jas ne znaev vo shto beshe vinata na ubieniot od mene Slavcho Kovachev. Veruvav celosno vo pravednosta na reshenijata izdavani od organizacijata i smetav za svoj dolg da gi ispolnam bezuslovno. Isto taka, ne znaev do moeto zatvoranje deka e ubien Todor Aleksandrov. Inaku, kje gi ubiev togash i negovite deca”. Ova izjava na Mircho Kikiritkov, ubiecot na Slavcho Kovachev, poznat makedonski intelektualec vo Sofija i chlen na Ilindenskata organizacija, na najdobar nachin ja ilustrira surovosta so koja se presmetuval Ivan Mihajlov i ja pokazhuva zaslepenosta na negovite teroristi koi go ubivale sekoj onie shto kje im go pokazhel so prst bez da im trepne oko.
Kikiritkov, koj bil shtipjanec kako i negovata zhrtva i negoviot naredbodavec, izjavuva deka kaj nego vo hotelot doshol Todor Georgiev – Gushterov od Shtip, go kachil vo avtomobil i go odnel vo kukjata na eden od pobogatite Makedonci.
“Me vovedoa vo edna golema shiroka soba prepolna od nashi drugari, chetnici. Se otvori sosednata vrata do nea i se pokazha Ivan Mihajlov. Ne’ pozdravi i vozbudeno povtoruvashe kako da govoreshe samiot na sebesi: ‘Ne plashete se, Makedonija e slobodna’. Pri sekoe vleguvanje podocna toj odvojuvashe eden po eden od drugarite, koi ne se vrakjaa. Razbravme deka neshto se sluchilo i pretstoi rabota za zavrshuvanje. Telefonot od drugata soba neprestajno dzvoneshe vo negovata raka. Samiot toj taa nokj nekolku pati odleta so avtomobilot. No, kade? Toa nas ne ne’ interesirashe. Najposle, kon 8 chasot utroto dojde i na mene red. ‘Kje go smaash li (po shtipski) Slavcho Kovachev?’ ‘Kakov e?’ ‘Predavnik!’ ‘Se soglasuvash li?’ ‘Soglasen.’ ‘Baknete se togash so Strahil Razvigorov, toj kje ti go pokazhe’”, raskazhuva Mircho Kikiritkov kako gi isprakjal Mihajlov svoite teroristi da gi likvidiraat najpoznatite iminja na makedonskata levica, naredniot den po masakrot vo Gorna Dzhumaja izvrshen na 12 septemvri 1924 godina.
Kovachev zhiveel na ulica Car Boris, vo centarot na Sofija. Koga mu go odzele zhivotot, bil crn petok, 13 septemvri. Kikiritkov i Razvigorov go chekale vo sosednata kafeana chetiri chasa. Razvigorov mu pokazhal pogreshen chovek koj zaminal vo sprotivna nasoka.
“No, eden chovek odeshe po trotoarot kon kukjata vo koja zhiveeshe Kovachev. I togash mi pomogna edna druga okolnost. Na vratata izlegoa negovite deca. Ednoto od niv vikna: ‘Tate!’. Chovekot kon kogo se odnesuvashe povikot se svrte i se nasmea, kimnuvajkji so glavata, zachekori pobrzo kon niv. Toa go izdade. Zastanav zad negoviot grb i strelav tripati. Padna mrtov kako snop ushte pri prviot kurshum. No, jas ne go ostaviv. Se priblizhiv nad nego i strelav ushte tripati”, raskazhuva vo svoite spomeni Kikiritkov kako da zastrelal divo zhivotno, a ne chovek pred negovite deca.
Ponatamu objasnuva deka okolu nego se sobral narod, a toj trgnal po ulicata Egzarh Josif kade shto go sretnal nachalnikot na prvata policiska stanica komu mu se predal. “Vecherta, istiot den na atentatot vo Sveta Nedela, vo 12 chasot izbegav zaedno so Vlado Dimitrov – Chernozemski (koj na 13 septemvri go ubi Dimo Hadzhi Dimov) i Stefcho Karkalashev (od selo Bogdanci) koj go ubi P. D. Petkov – pretstavnik na zemjodelcite). Ipokrat Razvigorov pak go ubi Haralambi Stojanov. Begstvoto beshe organizirano od organizacijata”, raskazhuva vo svoite sekjavanja teroristot na Ivan Mihajlov, zachuvani vo semejnata arhiva na Prlichevi.
Za likvidaciite shto gi vrshel Mihajlov govori i edno pismo shto mu go ispratil na Petar Shandanov, koe trebalo da bide unishteno, no, sepak, Kiril Prlichev go zachuval: “Ova nokj V’ndev dolu kje go zakole Metodi Aleksiev (Pandov ja znae shifrata) mu dade naredba. Utre vecher kje zavrshime so Goce Manolev, Stojo Hadzhov, Govedarcheto i Mednikarov. Tamu Filipov verojatno vekje gi ubil Dimitar Penkov, Bujnov. Da znaete deka so Kovachev e zavrsheno”, kje informira Mihajlov.
Vladislav (Slavcho) Kovachev vo toa vreme bil edno od najistaknatite iminja na Ilindenskata organizacija. Poteknuva od poznato shtipsko revolucionerno semejstvo, bil vojvoda i uchesnik vo Ilindenskoto vostanie. Diplomiral pravo vo Pariz, a doktoriral pravni nauki vo Brisel. Po ubeduvanje bil federalist i se borel za samostojna i nezavisna Makedonija.
D-r Vlado Popovski veli deka Ilindenskata organizacija bila glavniot javen, intelektualen i politichki shpic protiv bugarskata vlada na koja i’ ukazhuvala deka Makedoncite imaat drugi interesi i druga nasoka na politichki angazhman. “Vo toj proces, kolku slozhen tolku i delikaten, taa gi kristalizira poimite na makedonskiot patriotizam i na makedonskata politichka svest (da se misli i chuvstvuva samo kako Makedonec i zatoa Makedoncite da nemaat rabota so vnatreshnite borbi na Bugarija). Taa organizacija ljubomorno go shtiteshe makedonskiot pechat ‘kako oddelna potreba na edna samostojna politichka misla i na edno sosema samostojno dvizhenje’ i pravopisot na toj pechat kako pravo na Makedoncite vo Bugarija, kako nezavisen politichki element, a ne kako del na Bugarija, so pravo na politichka samostojnost, kako emigranti, ednakvo kako i pravoto na emigrantite Turci, Grci, Ermenci ili Rusi”, podvlekuva Popovski
Spored nego, Ilindenskata organizacija go formirala, go obrazlozhila i go zasnovala makedonskiot politichki (drzhaven) nacionalizam so oddelni, povekje implicitni otkolku kategorichni, ischekoruvanja i kon makedonskiot kulturen nacionalizam – svoj pravopis, svoja drama na makedonski jazik, posebna makedonska svest kaj makedonskoto naselenie, osobeno vo Vardarskiot del na Makedonija, posebna svest i kaj bugarskite Makedonci povrzani so interesot za nezavisna makedonska drzhava. Toj smeta deka ona shto vo togashnite uslovi go postignala Ilindenskata organizacija za politichkiot i drzhavno-nacionalniot interes na Makedoncite pretstavuva gramadno delo, a od site ilindenci vo toj pogled najdaleku otishol Slavcho Kovachev. “Toj doagja do poimot na patriotski makedonski nacionalizam, koj go povrzuva so samostojnite i opshtite interesi na makedonskoto naselenie (geografski, ekonomski, drzhavni i neshto povekje), smetajkji deka tie interesi formiraat opshtnost na toa naselenie, definirajkji go kako makedonski narod, so shto nego go definira so takov stepen na razlichnost od bugarskiot narod, shto znachi, vsushnost, doblizhuvanje do granicata na izdvoeniot i poseben makedonski etnonim”, istaknuva d-r Popovski.
Toj naglasuva deka pogledite na Kovachev bile najdalechniot dostrel i najradikalnata pozicija na Ilindenskata organizacija i na nejzinite pretstavnici shto ne mozhelo da gi ostavi spokojni bugarskite vlasti i onie makedonski strui koi bile nivni zalozhnici i nivni instrumenti. Vo dzhumajskite, sofiskite i vo drugite masakri niz Bugarija, bile obezglaveni tri makedonski organizacii – VMRO, Ilindenskata i Federativnata, a Vancho Mihajlov, Aleksandar Protogerov i nivnite bliski privrzanici bile samo instrument na bugarskiot dvor i vlada.
Prouchuvajkji go zhivotot i deloto na Slavcho Kovachev, d-r Zoran Todorovski otkril deka negovata sopruga Anastasija Razmova-Kovacheva ja igrala ulogata na Cveta vo prvata pretstava na poznatata drama Makedonska krvava svadba na Vojdan Chernodrinski, izvedena vo Sofija. Anastasija poteknuva od poznatoto ohridsko semejstvo Razmovi. Na nivnata svadba vo 1902 godina prisustvuvala rechisi celata togashna makedonska revolucionerna elita. Kum im bil Boris Sarafov, a deveri Goce Delchev, Gjorche Petrov i Toma Davidov, a konjite na pajtonot so mladozhencite gi teral solunskiot antentator Cvetko Trajkov. Todorovski veli deka Slavcho Kovachev bil eden od retkite makedonski dejci koj megju prvite po Prvata svetska vojna vo Bugarija, preku upotrebata na terminite Makedonci, makedonski narod, makedonsko naselenie, kako i lozungot Makedonija na Makedoncite, vsushnost, ja istaknuval posebnosta na makedonskiot narod, zagovarajkji go principot na negovo samoopredeluvanje.
“Vakvoto politichko promakedonsko dejstvuvanje na Slavcho Kovachev mu precheshe na rakovodstvoto na Makedonskiot revolucioneren komitet i na avtomistichkoto krilo na VMRO, kako i na bugarskiot politichki faktor, koi go stavija na nivnata smrtna lista, zaedno so najistaknatite levoorienirani makedonski dejci. Vrz osnova na pismena smrtna presuda, potpishana od chlenot na CK na VMRO, generalot Aleksandar Protogerov, toj beshe ubien na 13 septemvri 1924 godina vo centarot na Sofija, samo nekolku chasa pred da go ubijat negoviot istomislenik Dimo Hadzhi Dimov”, podvlekuva Todorovski.
Открито е ново свидетелство за Иисус Хри...
СПОМЕН С АРОМАТ НА ДОМАШЕН ХЛЯБ
